Wie is uitzonderlijk begaafd en wie niet? Het is eenvoudig, zou je denken, het hangt van de IQ score af. Maar het IQ is veel meer dan alleen testresultaten. Ik spreek regelmatig ouders wiens kind getest is maar scoorde veel lager dan verwacht en vaak ook heel wisselend. Over de verbaal-performale kloof zal ik het nu niet hebben, je kunt over dit onderwerp het artikel op mijn website lezen. Waar ik het over wil hebben, is het verschil tussen de ervaringen van de ouders, observaties van een specialist én de uitkomsten van een IQ test bij het testen van uitzonderlijk begaafde kinderen.
De volledige neurologische make-up van uitzonderlijk begaafde kinderen is anders. Uitzonderlijk begaafde kinderen halen meestal niet hoge cito scores en vallen niet op door leergierigheid op school (wel vaak daarbuiten). Hun manier van denken is fundamenteel anders en daarom ligt het veel ingewikkelder dan een IQ test afnemen en het leerlingvolgsysteem aflezen. Uitzonderlijk begaafde kinderen zijn nooit wat we aannemen of vermoeden en ze verbazen ons elke dag weer.
Wie zijn deze uitzonderlijk begaafde kinderen?
Het zijn kinderen die óf 145 of hoger scoren op een IQ test óf waarvan een ervaren specialist vermoedt dat ze uitzonderlijk begaafd zijn. Om dit goed te kunnen onderbouwen heb je kennis van uitzonderlijke begaafdheid nodig en veel ervaring met deze doelgroep. Uitzonderlijk begaafde kinderen verschillen net zo veel van hoogbegaafde kinderen (130 IQ) als de hoogbegaafden van gemiddeld begaafde kinderen (100 IQ). In mijn praktijk ken ik veel gezinnen met uitzonderlijk begaafde kinderen. Zowel deze ouders als hun kinderen zijn diep denkende en complexe mensen. Hun ervaringen bestaan uit extreme hoogtes en ook extreme dalen, ze beschikken over een buitengewoon bewustzijn voor details en subtiliteiten. Het kan gebeuren dat op sommige momenten deze sensaties en het buitengewoon bewustzijn hen te veel worden.
Uitzonderlijk begaafde kinderen begrijpen misschien niet goed wat hen anders maakt, maar ze weten wel dát ze anders zijn. Andere kinderen voelen zich regelmatig bedreigd door hun ver ontwikkelde woordenschat en vinden hun geavanceerde humor niet grappig. Hun diepgaande interesses worden veelal niet gedeeld door klasgenoten. Het kan behoorlijk moeilijk zijn voor deze kinderen om ontwikkelingsgelijken te vinden. Ze vallen ook in hoogbegaafdenklassen op als anders en lopen daar vaak tegen dezelfde problemen aan als in het regulier onderwijs (gebrek aan uitdaging en zich niet begrepen voelen).
Een deel van uitzonderlijk begaafde kinderen valt helemaal niet op en niemand vermoedt dat ze hoogbegaafd zijn. Ze passen totaal niet in hun schoolomgeving, onderpresteren en laten vaak storend gedrag zien. Wie zou nog denken dat zo’n kind uitzonderlijk begaafd is? Ik ken een aantal kinderen die zich misdragen en uit pure wanhoop tot daden overgaan als de leerkracht bijten of met een stoel gooien. Meestal komen de ouders bij mij wanneer hun kind dreigt te verdwijnen in het speciaal onderwijs. Dat komt omdat tot dan toe niemand naar het kind en zijn behoeftes heeft gekeken als naar een uitzonderlijk begaafd kind en omdat men er van uitgaat dat een zich misdragend kind niet goed opgevoed is of dat het een stoornis heeft. Het is opvallend hoe weinig kennis er is over het gedrag van kinderen.
Niet iedereen kan identificeren
Stel je voor dat de lengte van je kind op school gemeten wordt. Er hangt een meetlat tegen de muur aan en die gaat tot 140 centimeter. Kinderen die tot 140 centimeter komen, kunnen goed gemeten worden. Maar als je kind langer is dan die 140 centimeter en er geen andere manier is om hem te meten, kan de school je alleen vertellen dat je kind 140 cm lang is of minimaal 140 cm. Meer kun je niet uit het meten opmaken. Dit voorbeeld kan raar klinken, maar IQ tests volgen precies dezelfde principe. Ze zijn niet ontworpen om de hele scala aan intellectuele en creatieve vermogens van de meest intellectueel gevorderde kinderen in kaart te brengen. Ook de ontwerpers van deze IQ tests geven toe dat de tests niet bedoeld zijn voor het testen van heel hoge IQ’s.
Hoe kun je uitzonderlijk begaafde kinderen dan identificeren?
Er zijn twee dingen belangrijk: je hebt een specialist nodig die een ruime praktijkervaring heeft met hoogbegaafde en uitzonderlijk begaafde kinderen (Silverman, 1995) en ten tweede moet deze specialist out of the box kunnen denken. Naast een IQ test en observaties van de tester zelf zijn observaties van de ouders nodig en een didactisch onderzoek afgenomen door een andere specialist, die ook weer veel ervaring heeft met uitzonderlijk begaafde kinderen. Al deze gegevens en observaties kunnen dan beoordeeld worden en alleen een ervaren specialist kan tot een onderbouwde conclusie (Silverman, 1997). Het kan gebeuren dat tijdens de IQ test het kind (op bepaalde onderdelen van de test) lager scoort dan verwacht. Bij de beoordeling van de hoogte van intelligentie zijn de observaties van de tester en de gesprekken tussen het kind en een specialist (die ruime ervaring heeft met uitzonderlijk begaafde kinderen) belangrijk en meestal doorslaggevend. Als een uitzonderlijk begaafd kind getest en beoordeeld wordt door mensen die weinig ervaring hebben met de doelgroep, kan het gebeuren dat het kind verkeerd wordt begrepen en/of dat de testresultaten verkeerd worden geïnterpreteerd.
Ze zijn er wel, ook al zie je ze niet (meteen)
Deze kinderen zijn misschien niet altijd als zodanig zichtbaar, ze bestaan wel en er zijn er meer van dan je zou verwachten. Vaak zijn ze niet goed te testen en passen zich zo aan dat ze door hun onderpresteren en/of storend gedrag juist niet als uitzonderlijk begaafd aangemerkt worden. Hun behoeftes zijn anders dan behoeftes van gemiddeld hoogbegaafde kinderen en het is niet altijd eenvoudig om hen te herkennen in de klas. Maar het is belangrijk om het te proberen, zodat ook deze kinderen met de juiste ondersteuning gelukkig kunnen zijn.
Referenties:
Silverman, L. K. (1995a). Highly gifted children. In J. Genshaft, M. Bireley, & C. L. Hollinger (Eds.), Serving gifted and talented students: A resource for school personnel (pp. 217-240). Austin, TX: Pro-Ed.
Silverman, L.K. (1997). Using Test Results to Support Clinical Judgment Gifted Education Press, 1997, 12(1), 2-5.
Wat een herkenning op deze website. Onze vierjarige dochter is recent getest met de Rakit-II, alwaar ze TIQ 145 scoorde. Op een eerdere test (WPPS/III), afgenomen door iemand met weinig ervaring met hoogbegaafde kinderen, scoorde ze “slechts” 113 en liet ze faalangst en taakontwijkend gedrag zien. Nu lopen wij op school tegen enorm veel weerstand aan. Men wil simpelweg niet aannemen dat onze dochter specifieke (onderwijs)behoeften heeft, waaronder contact met ontwikkelingsgelijken. Ons gevoel zegt (net als de orthopedagoog) dat ze naar voltijds hb onderwijs moet, maar dat is best een grote stap aangezien de betreffende school niet in de directe omgeving zit. Wat is uw ervaring hiermee? Zijn reguliere scholen doorgaans in staat om te gaan met kinderen met een TIQ van 145 (of meer)?
Hallo Diane, je kunt hier meer over lezen https://www.ieku.nl/de-mythe-van-de-vp-kloof/
Hallo Renata,
Onze zoon van 9 is onlangs getest met de RAKIT2, en scoorde 145. Tester verwacht, gezien dat hij geen maximale scores behaalde, dat het IQ dus niet nog hoger zal uitkomen. Profiel was nagenoeg harmonisch, op 1 uitschieter na. Moeten we hem dan toch als uitzonderlijk begaafd beschouwen, of is dat verschil niet zo belangrijk in deze situatie?
Carine
Hallo Carine, je kunt zeker je zoon uitzonderlijk begaafd noemen. Je kunt op mijn website artikelen lezen, die je misschien kunnen helpen bij zijn begeleiding.
Hallo Renate,,
Mijn zoon van 10 is vorige week getest en ook ruim 145+ gescoord op rakit. Op school volgen ze autisme protocol. Ze denken dat hij niet kan structureren. Ook thuis krijg ik zulke begeleiding. Ik heb het idee dat het niet klopt en mijn zoon vind t kinderachtig. Ik denk eerder dat hij te weinig uitgedaagd worden daardoor gaat rommelen. Hij is ook al eerder gediagnostiseerd met add. Maar nu begin ik me af te vragen of het niet allemaal komt door verveling. Ik twijfel.groet Sandy
Hallo Sandy, begeleiding op autisme als een kind uitzonderlijk begaafd is? Dat klopt niet. Je zoon heeft maatwerk nodig, uitdaging en begeleiding op zijn denkniveau. Je kunt mij altijd mailen voor een persoonlijk advies.
Mijn kwebbelige zoon van 10 is een paar jaar geleden getest met de rakit 2 . Hij had een paar subtesten foutloos gemaakt en scoorde op andere subtesten ook erg hoog, behalve op de laatste 3 die door een collega i/o werden afgenomen en waarbij hij bij de allerlaatste subtest hoegenaamd geen antwoorden meer gaf.
Zijn TIQ 141 met de kanttekening dat dit werd gedrukt door de laatste 3 subtesten en hij als 145+ moet worden gezien.
Hij doet het gelukkig nu goed op een reguliere school (5e ondertussen waaronder HB onderwijs) en scoort 1+ op de cito’s .
In feite is hij klaar met het basisonderwijs, maar is hij nog niet toe aan het VO.
Dat wordt nog een uitdaging dit aankomend jaar in gr 8!
We zijn voor volgend jaar op zoek naar een VO school die wat meer mogelijkheden heeft om eventueel te versnellen in de stof, maatwerk kan leveren en openstaat voor andere ideeen.
Helaas blijkt de school met “expertise” op HB vlak erg inflexibel te zijn en zijn tegen een eventuele versnelling in de stof.
Gezien ervaringen binnen de familie zien wij dat de mogelijkheid om te kunnen versnellen (op bepaalde vakgebieden) binnen het VO bijna een must is.
Schijnbaar is dat nog vaak een uitzondering.
Hallo Annabel, bedankt voor je reactie. Ik weet niet in welke regio jullie wonen, maar de Atheneum College Hageveld in Heemstede is heel goed.
Mijn oudste zoon testte totaal onverwacht voor ons 154 ruw met de Wisc3 toen we lieten onderzoeken waarom hij afgleed met de cito’s.
Performaal hoog, verbaal lager (nog steeds hb) en lage verwerkingsnelheid. Superslordig en te snel met schools werk, waardoor antwoorden 90% fout zijn.
Mijn andere zoon, met extreme humor met passie v dino’s, treinenencyclopedie v volwassenen en jodenvervolging op 3jarige leeftijd en zeer asynchrone ontwikkeling (is nu 7)… waarvan we dachten: zou dit nou HB zijn… en toen oudste vd schaal viel, we overtuigd waren dat hij zeer zeker ook eraf zou vallen: die testte 125 op de Wisc5. Ook tot grote verbazing dus en ik kan het niet geloven.
Hij doet weinig op school (ligt half te slapen) en speelt met potloden…slechte cito… school denkt een ander label…maar ik denk: hb maar zeer asynchroon.
Bij deze groep U-HB is school echt nauwelijks passend, maar ook is er weinig informatie over wat zij echt nodig hebben.
Hallo Loes, er is inderdaad weinig informatie, daarom organiseer ik a.s. zaterdag maar ook weer op 24 november 2018 een event over maatwerk. Daar komt juist aan bod wat kinderen als jouw zoons nodig hebben en hoe dit geregeld kan worden, ook wettelijk.
Ik lees hier en ook in andere artikelen over de complexiteit en de pieken en dalen, het rijke interne gevoelsleven. Dat is wat ik juist minder herken. Wat ik zie is dat ze zo analyseren en rationaliseren, dat ze juist vrij emotieloos overkomen. Met ‘ze’ bedoel ik in dit geval de 145+’ers in mijn gezin (man en kinderen) en mijn vader. Omdat mijn vader in een internationale omgeving werkt is bij hem ivm assasement ooit een Engelstalige iq-test afgenomen die wel verder ging dan 145. Daarbij kwam hij rond de 180 uit, dan spreek je toch niet meer van hoogintelligent 😉
Ik ben benieuwd hoe je tegen dat overanalyseren aankijkt.
Hallo Monique, bedankt voor je reactie. Ik ken je gezin niet en weet dus niet waarom ze overanalyseren… over het algemeen analyseren hoogbegaafde mensen veel en als je uitzonderlijk begaafd bent, kun je het “overdrijven” omdat je een systeem in de wereld probeert te ontdekken die er misschien niet is. Niet alles is logisch. Logica en systeem geeft uitzonderlijk begaafde mensen een houvast. Of muziek, de natuur, kunst e.d. Ze kunnen zich in de mooie dingen verliezen en kunnen daar zo enthousiast over zijn dan anderen hen niet meer kunnen volgen. Vaak wordt dit enthousiasme als vreemd beoordeeld. Je kunt intens zijn zonder het te laten merken in je gedrag. Intense emoties zijn niet altijd zichtbaar, zeker niet bij introverte mensen.
Wordt dit symposium nog een keer herhaald in nederland? Had er graag bij willen zijn of is er een lezing of cursus die je kan adviseren bij twee uitzonderlijk begaafde kinderen in basisschool leeftijd?
Dit symposium wordt niet herhaald in Nederland. In het voorjaar organiseer ik samen met mijn collega Joyce een dag over uitzonderlijk begaafde kinderen. Hou de nieuwsbrief in de gaten. Groet, Renata
Zeer interessant en totaal herkenbaar voor onze jongste (13). 1 van onze 3 HB kids. Zeer moeilijk testbaar is zij. Uiteindelijk HB getest, met zeer grote kloof. Verhuisd naar HB klas, absoluut in de vergeethoek terecht gekomen. Cito toetsen scoorde ze extreem laag. Daardoor weer door school getest; IQ ineens meer dan 30 punten lager. Met heel veel pijn en moeite op HAVO gekregen, maar scoort niet fantastisch. Het voelt als zo’n enorme verspilling van talent. #ofbenikcompleetgekgeworden?
Hallo Stephanie, bedankt voor je reactie. Dat je dochter op de 2e test veel lager scoort is zelfs wetenschappelijk onderzocht door de VU Amsterdam (o.a. Jelle Jolles). Je dochter is nog steeds hoogbegaafd, ze heeft haar potentieel niet leren gebruiken. Ze is een Porche die in de garage staat. Mensen zien niet dat die hard rijdt, dus kan hij het ook niet. Dat geldt voor je dochter ook. Het gaat niet alleen om potentieel leren gebruiken en dan iets bereiken, maar door het niet weten hoe je je potentieel aanspreekt gaat je hele welbevinden naar beneden. Je zelfbeeld wordt laag en je gaat er op den duur niet meer in geloven dat je iets kunt… Je dochter heeft belangrijke anderen nodig die in haar geloven. Daarnaast heeft ze begeleiding nodig bij het aanleren van vaardigheden en de ontdekkingstocht waar zij gaat uitzoeken wat ze eigenlijk leuk vindt.
Groeten, Renata
Zoon is getest door orthopedagoog van school, met een beetje ervaring in HB. Cijfers TIQ140, VIQ149, VB153, PIQ 118 en VS 120. Direct een groep overgeslagen en vervolgens naar voltijd HB onderwijs. Nu lijkt hij weer terug te vallen naar ongemotiveerd gedrag, was voorheen een teken van verveling. Bij overstap gaf HB onderwijs aan dat hij wel hoog scoorde?. Volgens gemiddelde IQ niet uitzonderlijk begaafd maar met viq en vb wel degelijk. Maak me zorgen die ik het zo wel goed of moet ik toch meer doen? Ik weet dat het lastig is zo maar waar moet ik me door laten leiden?
Beste Iris, bedankt voor je reactie. Waar je door moet laten leiden? Door je intuïtie als moeder en de zeer hoge VIQ score… Je zoon is uitzonderlijk begaafd. Ik merk dat hb scholen niet genoeg differentiëren voor deze kinderen. Het kan zijn dat je zoon zich verveelt omdat hij diepgang en complexiteit mist. “Waarom zou ik het doen?” kan hij zich dan afvragen. Daar moet je mee uitkijken omdat hij niet alleen onderpresteert maar ook een existentiële depressie kan krijgen.
Het symposium met Sue Jackson zal je denk ik veel inzichten geven over hoe deze kinderen denken, hoe ze de wereld zien en wat ze nodig hebben.
Mocht je advies willen voor school met betrekking tot onderwijsaanpassing, kun je mij altijd mailen.
Groeten en veel succes, Renata
Bedankt Renata, Persoonlijk ben ik een schikker, pas me aan en dergelijke. Maar voor mijn zoon gelukkig niet. Ik vraag wel steeds door bij hem, om tot een knelpunt te komen maar dat is lastig.. Hij vertoont het zelfde gedrag al op de vorige reguliere school, maar had denk ik toch wat meer professioneel inzicht nodig. Bedankt
Wat een fijne blog. Gelukkig is kind bij 2e test Rakit-2 (1e keer was ze 5,5 met Pv-kloof) uitstekend begeleid. Voor ons wel een “schokje” dat het >145 bleek. Toen ik haar op kwam halen had ik in lange tijd niet zo’n gemotiveerd en blij kind gezien en ze was niet eens moe! Hulde aan de tester. Wat ik fijn vind om te lezen gaat meer over de onzichtbaarheid van het hb zijn bij dochter. Ze is aanpassingskampioen sinds groep 1, heeft geen topscores Cito en alle andere toetsen na einde groep 3 (nu groep 5). Staat niet aan bureau van de juf dat ze klaar is met werk en meer wil maar bladert door plusboek in de hoop dat ze ermee wegkomt. Na wisseling school eind groep 4 de 2e IQ test laten doen om school mee te krijgen (ondanks HB-protocol – gelukkig wordt deze nu herschreven). Pech dat ze leerkracht van groep 5 van eerste maanden al overspannen was aan het beging van het schooljaar dus hele onveilige situatie. Gelukkig nu herstelt en vindt ze het er erg fijn maar ze gaat nog steeds niet “aan” wat betreft uitdagend werk. Ze komt er mee weg door het niet te doen, school vindt het moeilijk om door te pakken (klas 33 kinderen) met haar. Mijn verhaal zet ik hier neer omdat we pas half jaar weten dat IQ >145 is en we maar geen grip krijgen om er uit te kunnen laten komen wat er in zit door het jarenlang “onzichtbaar” zijn.
Hallo Lara, bedankt voor je verhaal. Ervaringen helpen altijd andere ouders in hun zoektocht. Ik denk dat het symposium eind september een eye-opener voor jullie kan zijn. Sue zal heel veel tips, inzichten en ervaringen delen.
Veel plezier met je dochter! Renata
Beste Renee, ik denk dat diegenen die dat zegt niet zoveel weet van hoogbegaafdheid…
Groet, Renata
Interessant. Wij hebben een kind dat 145> scoorde op een IQ test, maar ik lees ook wel eens commentaren van andere testers die zeggen dat alles boven de 130 onmeetbaar is en dus berust op toeval. Ben benieuwd wat jij van deze visie vindt. (Ik volg je blogs met enige regelmaat, doch beslist niet op de voet.)